TCDD ve İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin ortak işletmesinde olan İZBAN tartışmasına ilişkin Başkan Cemil Tugay, TCDD’nin ray kullanım kirasına yaptığı zamma tepki gösterdi. Tugay, “Biz bilet fiyatlarını artırmamışız. TCDD bu durumda İZBAN’ın borç yükünün artmaması için destek olmalı. Ama rayların kirasını bir senede 3,5 kat artırıyor. 71 milyondan 245 milyon TL’ye çıkarıyor” dedi.
İzmir Büyükşehir Belediyesi Haziran ayı Olağan Meclis Toplantısı birinci bileşiminde İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Cemil Tugay’ın çağrısıyla bilirlikte tartışma konusu olan İZBAN’daki ortaklığın bitirilmesi konusuna ilişkin ‘kronolojik’ sunum yapıldı.
Başkan Tugay, TCDD ve İzmir Büyükşehir ortak işletmesinde olan İZBAN için kurulan ortaklığın işleyemez noktaya geldiğini ifade ederek, “Bu iki başlılık, ortaklık beklendiği gibi çalışmıyor. Bizim oturup konuşmamız lazım. Bunu da Ankara’da dile getireceğiz. İZBAN’ın işletmesini tamamen belediye üzerine alabilir, devredebilir de” sözleriyle ortaklığın bitirilmesi çağrısında bulunmuştu.
Tugay’ın açıklamalarıyla konunun tartışma haline gelmesi nedeniyle meclis toplantısında İZBAN’da yaşanan sorunlara ilişkin sunum yapıldı.
Alev: TCDD de rayların bakımı ve sinyalizasyon sisteminin yapımını üzerine aldı
Sunumu yapan, İzmir Metro A.Ş. Genel Müdürü ve İZBAN Genel Müdür Yardımcısı Sönmez Alev, İZBAN’ın hizmete giriş tarihinden bu yana geçen sürece ilişkin bilgi verirken şunları söyledi;
“İZBAN’da merkezi yönetim ve yerel yönetimden oluşan iki büyük gücün sinerjisi ve işbirliği mayası olan bir yapı var. İZBAN dediğimizde ikiye ayırmak gerekiyor. Yapım ve işletim tarafı var. Yapım tarafında İzmir Banliyö Sistemi Geliştirme Sistemi. İzBB, güzergah üzerindeki bütün durakları yeniden yaptı. 41 istasyonu İzBB tamamladı. Bunları mülk sahibi olarak İZBAN’da kullanılması şartıyla TCDD’ye devretti. TCDD de rayların bakımı ve sinyalizasyon sisteminin yapımını üzerine aldı. Aslında kim ne yapıdan öte İzmir’e bir eser çıkarmış olmanın bir çabasıyla başlandı İZBAN’a. Geriye dönüp baktığımızda tartışılacak çok şeyler çıkıyor ama İZBAN gibi bir raylı sistem yapısının bugün 250 binden fazla yolcu taşıyor hale gelmesidir. İlk işletmeye 99 vagondan başlayan 33 setle başladık. Ardından 120 vagondan oluşan 40 setin daha sözleşmesi imzalandı. İZBAN’da sadece İZBAN trenleri yok. Yük trenleri, özel trenleri gibi trenler de var hatlarda. Bu açıdan baktığımızda hatları bölmek mantıklı geliyor ama bu da aktarma yapan yolcularımızı iğreti edebiliyor.
“6 dakikada bir işletme yapmak için filonun da iki katına çıkması gerekiyor”
İZBAN’ı daha faydalı kullanabilmek ve kapasiteyi artırabilmek için neler gerekiyor? Demiryolu hizmetlerinde hem memnuniyeti hem de yolculuğun aksamasız yürümesini sağlayan bir sinyalizasyon sistemi var. Bu sistem bugün sistemin kapasitesini ve güvenirliğini etkiliyor İZBAN’daki sinyalizasyon sistemi maalesef ‘seviye1’ denilen bir sistem. Halbuki 2005’teki protokole göre bu sistemin güncellenmesi gerekiyor. Sinyalizasyon sistemimiz maalesef arızalı. Sinyalizasyon sisteminin kapasitesi bizim şu anki işletme kapasitemizi bile anca karşılıyor. Ulusal bir hatta çalıştığımız için… O hatta meydana gelen en ufak bir arıza İZBAN’ı etkiliyor. Bunları düzenleyebilmek için bazı şeylere ihtiyacımız var. Başta sinyalizasyon sisteminin güncellenmesi lazım. Bunlar hep gündeme geldi ama hep de Ankara-İzmir Hızlı Tren projesine bağlandı. Bunun yanında filo ihtiyacı. Sizin bir hatta 12 dakika işletme yaptığınız yerde 6 dakikada bir işletme yapmak için filonun da iki katına çıkması gerekiyor.
“İşletmedeki maliyetler karşılanmıyor”
Bugün iki sıkıntı var. Birincisi… bu araçlar alındığı takdirde bu araçları kullanmak lazım. Ama bunu karşılayacak olan sinyalizasyon sistemi yok. Burada her şey zincirleme olarak birbirine bağlı. Bunlar geldiği takdirde sinyalizasyon sisteminin ivedi bir şekilde güncellenmesi gerekecek. İkinci neden ekonomik nedenler. Şu anda İZBAN’da… İZBAN’ın kuruluşunda ‘İZBAN kendi yağıyla kavrulsun, işletme giderlerini net gelirlerinden karşılasın’ gibi bir mantık vardı. 2018 yılına kadar gelirlerin giderleri karşılama oranı gayet iyi. Burada iki ortak varken bu trenler nasıl alınacak? Burada bir yöntem vardı. O da ‘İZBAN trenleri alsın, masrafları iki ortak ödesin’di. Ama şimdi tarifelerin düşük kalmasından dolayı işletmedeki maliyetler karşılanmıyor. Gelirlerimiz giderlerimizin yüzde 50’sini karşılıyor.”
Tugay: 2022’de ne oldu da 2012’e kadar kendini karşılayan giderler yüzde 54’lere düştü
Alev’in sunumuna ilişkin sorular soran Başkan Tugay ve Alev arasında şu diyalog geçti;
Tugay: “2020 yılında gelirin ve giderin yüzde 49.6’sı karşılanıyor. 2020-2021’de pandeminin etkisi diyelim. 2022’de ne oldu da 2012’ye kadar kendini karşılayan giderlerin karşılanması yüzde 54’lere düştü?”
Alev: “Giderlerimiz arttı. Elektrik giderlerimiz arttı. Hat kirası da özellikle son yıl yüzde 243 arttı. 71 milyon olan yıllık kiramız yaklaşık 172 246 milyona çıktı.”
Tugay: “Yolcu sayısı çok azalmadı. Elektrik gideri arttı ve raylara ödediğimiz kira bedeli çok arttı. Rayların kirasını kim alıyor? Pandemi varken, enflasyon varken, biz milletin bilet parasını artırmazken rayların kira bedeli 243 arttı. İZBAN niye zarar ediyor diye sorular var. Ben bunları dikkat çekilmesi için soru sordum.”
Bir yılda yüzde 243’lük artış
Alev sözlerine şu şekilde devam etti;
“Bir şekilde borcumuzun yapılandırılması lazım. Bu borç şu anda 120 milyon dolar. Ödediğimizin üzerinde bir büyümesi var. 2024’te 92,7 milyon dolar bir ödeme var. Biz her sene bir sene öncesinden kaç sefer ve kaç kilometre yapacağız diye TCDD’ye bir ön planlama veriyoruz. O planlamaya göre ön görebileceğimiz bir maliyet çıkıyor. 2023’te bir trenin yaptığı kilometreden 12 lira alınırken bugün 41 lira 20 kuruş alınıyor. Yani yüzde 243’lük bir artışa denk geliyor.”
Tugay: Biz bilete zam yapmadık, TCDD ray kirasını 3,5 kat artırdı
Sunum esnasında AK Parti’den İZBAN’da sermaye artışı yapılmamasına eleştiri gelirken eleştiriye yanıt veren Başkan Tugay, TCDD’nin İZBAN’ın borç yükünü artırdığını belirterek şunları söyledi;
“TCDD kendi seferleri için de kullandığı bir hat için… Kendi yük trenlerini kullanıyor. Benim anlamadığım şey şu… Biz bilet fiyatlarını artırmamışız. Millete yük olmasın demişiz. Olayı göğüslemeye çalışmışız. Bunun için zarara giren bir kurum var. Bu kurumun yarısı da ortak olarak TCDD. TCDD bu durumda İZBAN’ın borç yükünün artmaması için destek olmalı. Ama ne yapıyor? Rayların kirasını bir senede 3,5 kat artırıyor. 71 milyondan 245 milyon TL’ye çıkıyor. Bunları belediye kendi özel işlerinde değil, halkın taşımacılığında kullanıyor. Bu zararın büyümesini değil küçülmesine yardımcı olması gerekiyordu. Burada bir hata var. Ben vatandaşımızın bunu bilmesini istedim.”
